آیا دومین مقام تحریم شده ایرانی هم راهی اروپا می شود؟

محمد قوام

بی بی سی

به دنبال تحریم های سازمان ملل و ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا هم ایران را به دلیل پیگیری برنامه های اتمی تحریم کرده است

رسانه های ایران می گویند که رستم قاسمی، وزیر نفت ایران که در لیست تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا قرار دارد، می تواند برای شرکت در اجلاس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) وارد وین پایتخت اتریش شود.

آقای قاسمی از زمان حضورش در قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا سپاه و فرماندهی این قرارگاه به ظن ارتباط با برنامه اتمی و موشکی ایران به همراه شمار دیگری از مقام های ایرانی از سوی اتحادیه اروپا در فهرست تحریم قرار گرفته است.

نام وی در ضمیمه سند تحریم ایران و در ردیف مربوط به اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درج شده است. این سند از سوی اتحادیه اروپا در تاریخ ۲۶ جولای ۲۰۱۰ ( پنجم تیر ماه ۱۳۸۹ خورشیدی) منتشر شده است.

خبرگزاری نیمه رسمی مهر، پیش از این خبر داده بود که برخی کشورهای غربی "رسما رستم قاسمی را از فهرست تحریم مسافرتی خارج کرده اند" تا او بتواند به عنوان نماینده ایران در اجلاس وزیران اوپک در مقر این سازمان در وین، پایتخت اتریش، شرکت کند.

بر اساس گزارش این خبرگزاری، وزارت نفت ایران اخیرا نامه‌ای در ارتباط با امکان سفر آقای قاسمی به اروپا به دفتر نمایندگی ایران در وین و دبیرخانه اوپک ارسال کرده است که به گزارش خبرگزاری مهر، پاسخ استعلام رسیده حاکی از آن است که وزیر نفت ایران هیچ گونه مشکلی برای حضور در اجلاس آینده اوپک که اواخر پاییز امسال برگزار می شود، ندارد.

خبرگزاری فارس هم می گوید طبق اظهار نظر دو ماه پیش آقای قاسمی، او می تواند در اجلاس اوپک در اتریش شرکت کند.

تحریم های اتحادیه اروپا علیه مقام های ایرانی، شامل ممنوعیت سفر به کشورهای عضو این اتحادیه و انجام فعالیت های مالی است.

مقام های مرزی اتحادیه اروپا موظف هستند از ورود اعضای تحریم شده به خاک این اتحادیه جلوگیری کنند.

اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد پیشتر علی اکبر صالحی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی این کشور را نیز در فهرست تحریم های بین المللی قرار بودند، اما پس از انتصاب آقای صالحی به عنوان وزیر امور خارجه، کشورهای اروپایی ممنوعیت سفر او را لغو کردند.

راه حل اتحادیه اروپا و درخواست ایران

کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همزمان با انتصاب آقای صالحی به عنوان وزیر امور خارجه ایران و ابراز نگرانی ها در باره ممنوعیت و محدودیت های مسافرتی برای او، گفته بود که "دکتر صالحی وزیر خارجه است و بحث کنونی این است که معمولا وزیران خارجه از فهرست های ممنوعه حذف می شوند، زیرا شما باید بتوانید با یک نماینده یا وزیر امور خارجه، که قادر به سفر باشد، ملاقات کنید. من به سهم خود خیلی مایلم که حداقل به دلیل نقشی که آقای صالحی در برنامه اتمی ایران دارد، با او ملاقات کنم."

خبرگزاری های ایران می گویند درباره امکان سفر رستم قاسمی به اتریش برای شرکت در اجلاس اوپک استعلام هایی صورت گرفته است

رفع محدودیت سفر آقای صالحی پس از آن انجام شد که او در اجلاس امنیتی مونیخ شرکت نکرد. هرچند او علت این موضوع را مشغله کاری خواند، اما برخی احتمال دادند که وزیر امور خارجه ایران می تواند نگران تبعات ممنوعیت سفر خود به اتحادیه اروپا باشد.

سعید محمودی، حقوقدان بین المللی به بی بی سی فارسی می گوید که با توجه با سمت جدید علی اکبر صالحی در ایران و احتیاج او به انجام سفرهای بین المللی و با توجه به ماهیت شغلش، شورای وزیران اتحادیه اروپا مصونیتی برای سفرهای آقای صالحی به کشورهای عضو این اتحادیه در نظر گرفت و به نظر می رسد در باره آقای قاسمی هم به همین شیوه عمل شده است.

به این ترتیب اگر آقای قاسمی به اروپا سفر کند، اتحادیه اروپا، عملا بخشی از تحریم هایی را که در باره دو مقام ایرانی در نظر گرفته بود، به درخواست دولت ایران و دست کم به طور موقت نقض کرده است.

اتخاذ چنین راهکاری می تواند به معنای آن باشد که محدودیت فعالیت های مالی آقایان صالحی و قاسمی همچنان پابرجاست و به محض پایان دوره وزارت، مصونیت مسافرت کاری این دو نفر به اتحادیه اروپا هم لغو و محدودیت های پیشین در باره آنها دوباره از سر گرفته خواهد شد.

از حدود هشت ماه پس از رفع اولین محدودیت های ناشی از تحریم در باره یک مقام دولتی ایران، رستم قاسمی دومین عضو دولت جمهوری اسلامی است که علی رغم اعمال تحریم اتحادیه اروپا، بخشی از مقررات تحریم در باره او اعمال نمی شود.

همکاری با قرارگاه به جای فرماندهی

آقای قاسمی پیش از اینکه وزیر نفت ایران شود، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا، از زیر مجموعه‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بود. بخش قابل توجهی از پروژه های وزارت نفت ایران در حال حاضر در اختیار قرارگاه سازندگی سپاه است. احمد قلعه بانی مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران به تازگی گفته است که ارزش قراردادهای وزارت نفت با قرارگاه خاتم الانبیا به ۲۵ میلیارد دلار رسیده است.

با وجود گسترش فعالیت های اقتصادی سپاه، این نهاد هم در پی تحریم های بین المللی علیه ایران با مشکل تامین منابع مالی برای اجرای طرح های خود رو به روست.

محمد علی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران اخیرا ابراز امیدواری کرده است که "با رفتن رستم قاسمی به وزارت نفت این مشکل حل شود."

کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اولین مقام رسمی بود که درباره ضرورت لغو ممنوعیت سفر یک سیاستمدار تحریم شده ایرانی سخن گفت

در زمان معرفی آقای قاسمی به عنوان وزیر پیشنهادی نفت به مجلس، نمایندگان نگران آن بودند که آیا تحریم بین المللی علیه آقای قاسمی مانع از انجام ماموریت‌های خارج از کشور و به خصوص حضور او در جلسات اوپک خواهد شد یا نه، اما آقای قاسمی گفته بود که تحریم او به دلیل موقعیت شغلی سابقش در مقام فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیا بوده است.

ایران در حال حاضر رئیس دوره ای سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، است و وزیر نفت ایران به عنوان مقامی حقوقی ریاست این سازمان را بر عهده دارد.

آیا تحریم مانع مسافرت می شود؟

پیش از این، برخی دیگر از مقام های تحریم شده ایران از جمله محمد باقر ذوالقدر، معاون وقت وزارت کشور ایران، به برخی از کشورهای عضو سازمان ملل از جمله روسیه سفر کرده بودند.

آقای ذوالقدر چهار سال پیش، سفر یک هفته ای خود به روسیه را دلیلی بر "بی اثر بودن" قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل خوانده و گفته بود که هیچ مشکلی در حین سفرش پیش نیامد.

رفع محدودیت سفر علی اکبر صالحی پس از آن انجام شد که او در اجلاس امنیتی مونیخ شرکت نکرد. هرچند او علت این موضوع را مشغله کاری خواند، اما برخی احتمال دادند که وزیر امور خارجه ایران می تواند نگران تبعات ممنوعیت سفر خود به اتحادیه اروپا باشد

او پس از سفر به روسیه گفته بود "نکته جالب در اینجاست که روسیه خود یکی از امضاکنندگان قطعنامه علیه ایران بود."

محمدباقر ذوالقدر در زمان سفر نیز در فهرست تحریم های بین المللی بود. اما علی‌اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران تنها پس از اعلام رفع محدودیت سفر، راهی اروپا شد؛ روندی که به نظر می رسد در مورد وزیر نفت نیز تکرار خواهد شد.

آقای صالحی اخیرا به عنوان وزیر امور خارجه ایران، محمود احمدی نژاد را در سفر به نیویورک و شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل همراهی کرد و به این ترتیب وارد خاک آمریکا شد، اما خبرگزاری نیمه رسمی فارس می گوید که خروج نام آقای قاسمی از فهرست تحریم آمریکا تایید نشده است.

آقای قاسمی در جلسه اخذ رای اعتماد و در زمان ارائه برنامه هایش در مجلس به عنوان وزیر پیشنهادی نفت گفته بود:"بنده به دلیل مسئولیتم در قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در فهرست تحریم کشور آمریکا هستم، بنابراین برای حضور در کشورهای دیگر مشکلی ندارم و آمریکا هم برای ما اهمیتی ندارد."