تونی کاران*
۶ فوریه ۲۰۱۲
شکاف بین اعضاء دائمی شورای امنیت در رأی گیری روز شنبه در مورد مبارزه خونین قدرت سوریه می تواند تبعات مهمی برای آینده سوریه داشته باشد. ولی ممکن است نشانی از بروز مشکل برای دیپلماسی بین المللی در مورد ایران باشد.
روسیه و چین با وتوی قطعنامه ضعیف شده ای که به نگرانی های آنها با حذف متن صریح تقاضای سازمان ملل برای تسلیم قدرت از جانب بشار اسد پاسخ داده بود، باعث عکس العمل خششمگینانه آمریکا (همچنین فرانسه، انگلیس و کشورهای عضو اتحادیه عرب) شدند. روسیه اعتراض کرد که قطعنامه "متوازن" نیست چونکه به اندازه کافی از گروههای اپوزیسیون نخواسته که به حملات خود علیه رژیم پایان دهند. مبارزه قدرت در سوریه در هفته های اخیر به موازات استقرار نیروهای مسلح سوریه برای سرکوب چالش علیه اقتدارش بطور فزاینده ای شکل جنگ داخلی به خود گرفته و در نتیجه باعث پاسخ های نظامی گرایانه ای شده است. ولی شکست جامعه بین الملل برای توافق بر سر مفاد یک پاسخ سیاسی نشانگر احتمال یک تسویه حساب طولانی و خونین طرفین در سوریه است.
وتوی مزبور باعث شده کشورهای غربی و عربی به دنبال یافتن راههای کمک به مخالفین خارج از چارچوب سازمان ملل باشند. خانم کلینتون وزیر خارجه از "دوستان یک سوریه دمکراتیک" خواست که برای حمایت از اپوزیسیون تلاشهایشان را هماهنگ کنند. ولی هیچ تمایلی در پایتخت های غربی برای تکرار حتی یک عملیات محدود هوایی ناتو مانند حمایت از شورشیان لیبیایی وجود نداشته و خانم کلینتون محتاط بود که خواهان تشویق یک اپوزیسیون مسالمت جو باشد، اگرچه او اظهار داشت که دست به سلاح بردن مخالفین در پاسخ به سرکوب رژیم را درک می کند.
گزینه نظامی توسط اپوزیسیون به سرعت امید به یک راه حل مبتنی بر مذاکره برای انتقال به دمکراسی را به حاشیه رانده است. در بحبوحه تشدید مخاصمه در سوریه انتظار می رود برخی بازیگران منطقه ای در جستجوی راه حلی برای تقویت ظرفیت جنگندگی اپوزیسیونی که در برابر توان نظامی رژیم کاملاٌ ضعیف بوده، باشند. در پاسخ به شایعات مبنی بر اینکه قطر تسلیح مخفیانه مخالفین را آغاز کرده، وزیر خارجه آن کشور به الجزیره گفت: "موضع قطر و اتحادیه عرب ارسال تسلیحات نیست. تعهد ما، تعهد شفاف ما توقف کشتار در سوریه ، قراردادن مخالفین و رژیم بر سر یک میز، و آغاز یک گفتگوی جدی برای خارج کردن سوریه از این هرج و مرج است." ولی در مورد شکست چنین سرانجامی، لازم به یادآوری است که این امارت کوچک و ثروتمند نقش پیشرویی در بسیج اتحادیه عرب برای اتخاذ موضع قویتری بازی کرده است. در مورد لیبی هم از قطعنامه سازمان ملل که عملیات هوایی ناتو را تأیید کرد، فراتر رفت. نیروی هوایی قطر به عملیات مزبور پیوست و بر اساس گزارشاتی برای شورشیان سلاح ارسال کرد و نهایتاٌ با اعزام نیروی ویژه به حمله شورشیان به طرابلس کمک کرد.
ولی قوت نیروهای امنیتی رژیم و پایه های فرقه ای مشروعیت آن- که بیشتر بر ترس اقلیت های علوی، مسیحی و کرد از حاکمیت اپوزیسیون غالباٌ سنی اتکا دارد تا علاقه به اسد- گویای این است که ممکن است به راحتی قذافی سقوط نکند.
اسد و حامیانش از وتوی روسیه و چین اظهار رضایت کردند، و در حرکتی که به نظر برای اثبات نظر منتقدینش بود، رژیم در روز یک شنبه به حمله وحشیانه بوسیله توپخانه به مرکز قدرت اپوزیسیون در حمس ادامه داد. فعالان می گویند که در این شهر صدها نفر طی روزهای اخیر کشته شده اند.
ولی روسیه که هنوز به سوریه تسلیحات می دهد، به نظربا سفرلاورف وزیر خارجه به سوریه در معیت مدودف رئیس جمهور و رئیس سازمان اطلاعات روسیه، در حال پیگیری تحرکات دیپلماتیک خود است. وزارت خارجه روسیه می گوید در سفر سه شنبه به دمشق برای گفتگو با اسد، آنها بر "اصلاحات فوری" برای "ایجاد ثبات در وضعیت" تأکید خواهند کرد.
ولی چه چیزی روسیه از اسد می خواهد، و اینکه آیا رژیم مایل به تفاهمی با اپوزیسیون است، هنوز روشن نیست. لاورف هفته پیش به تلویزیون استرالیا گفت "ما هرگز نگفتیم که در قدرت ماندن اسد راه حل بحران است." ولی با توجه به استفاده از حق وتو و تداوم ارسال تسلیحات، مسکو بیشتر از هر بازیگر خارجی در برابر اسد اهرم فشار دراختیار دارد.
با جدایی از قدرت های خارجی و ریسک زیاد مورد نکوهش قرار گرفتن در استفاده از حق وتو، روسیه و چین ممکن است پیام هایی از تمایل جدید در به چالش کشیدن نفوذ غرب در ترسیم آینده خاورمیانه ارسال می کنند. انگیزه های آنها شامل دغدغه های اقتصادی و سیاسی داخلی و محاسبات ژئواستراتژیک است که منافع خود را در محدود کردن مداخلات خارجی در منطقه می بینند. "تنظیم مجدد" رابطه با روسیه توسط واشنگتن تفاهم استراتژیک با مسکو را به ارمغان نیاورده است، در حالیکه سیاست آسیایی آن عملاٌ مبتنی بر رقابت با چین سامان یافته است. هر دو کشور مکن است در به چالش کشیدن آمریکا و متحدینش در خاورمیانه در حال تهاجمی تر شدن باشند.
و تمایل روسیه و چین در جدایی از همتایان خود در بین اعضاء دائمی شورای امنیت در خصوص اعمال حق وتو در مسئله سوریه نیز ابهاماتی در مورد تلاشهای دولت اوباما در منزوی کردن و فشار بر ایران به خاطر برنامه هسته ای آن ایجاد کرده است.
روسیه و چین برای مدت طولانی تصریح کرده اند که برداشت آنها از موضوع ایران کاملاٌ با برداشت قدرت های غربی متفاوت است. در عین اینکه معتقدند ایران ملزم به رعایت تعهداتش نسبت به معاهده منع گسترس بوده، آنها باور ندادند که ایران در حال تولید سلاح هسته ای است و یا آن برنامه تهدیدی برای امنیت بین المللی است. آنها همچنین خواستار تأکید بیشتری بر گفتگو باایران برای حل و فصل موضوع و پرداختن به ریشه های رقابت استراتژیک آنها بوده اند.
دولت اوباما تلاشهای سختی برای جلب حمایت روسیه و چین برای مجموعه محدودی از تحریم های شورای امنیت انجام داده است.هر دو کشور صریحاٌ عدم تبعیت از اقدامات یکجانبه آمریکا و متحدین اروپاپی اش علیه بخش انرژی ایران را اعلام کرده اند.
رأی در موضوع سوریه نشان داد که چه مقدار غیر محتمل است که شورای امنیت تشدید هرگونه اقدامی علیه ایران را تأیید کند، چه رسد به تصویب مجوز قانونی برای اقدام نظامی ای که آقای اوباما می گوید از گزینه ها حذف نشده است.
روسیه و چین بخشی از ساختاری هستند که از طریق آن قدرت های غربی با ایران مذاکره می کنند، یعنی اعضاء دائم شورای امنیت به اضافه آلمان (۵+۱).
رأی گیری شورای امنیت در مورد سوریه اطمینان مجددی برای ایران بود که تفاوت های استراتژیک مهمی بین قدرت های غربی و مسکو و پکن وجود دارد. همچنین ممکن است حاکی از تلاشهای فعال تر روسیه برای عرضه فرمول مصالحه خود با ایران باشد، که تا این لحظه قدرت های غربی از آن استقبالی نکرده اند.
اگر موضع روسیه در زمینه سوریه چندان حامی منطقه ای نداشته باشد- بویژه تأکید بر دیالوگ به جای تحریم و تهدید نظامی- موضع آنها در قبال ایران احتمالاٌ با موضع کشورهایی همچون ترکیه و قطر که تمایل بیشتری در رویارویی با رژیم اسد دارند، نزدیک تر است.
مقامات قطری در کنفرانس امنیتی مونیخ در آخر هفته گذشته حرف های ناظر بر اقدام نظامی و حتی تشدید تحریم ها را رد کردند، در عوض تقویت مذاکرات را تشویق کردند. وزیر خارجه ترکیه موضع مشابهی را اتخاذ کرد و ضمن انتقاد ازپکن و مسکو برای وتوی قطعنامه سوریه ، آن را انعکاسی از تخاصم جنگ سردی علیه غرب نامید. شاید، ولی چونکه جنگ سرد به معنای خاص کلمه مدتی است خاتمه یافته است، تحولات اخیر ممکن است گویای دوران جدیدی از رقابت ژئواستراتژیک حاوی تبعات مهمی برای خاورمیانه باشد.
منبع: تایم
* تونی کاران سردبیر ارشد تایم می باشد که از سال ۱۹۹۷ مخاصمات بین المللی در خاورمیانه، آسیا و بالکان را پوشش داده است.
نظرات وارده دریادداشت ها لزوما دیدگاه جرس نیست.
۶ فوریه ۲۰۱۲
شکاف بین اعضاء دائمی شورای امنیت در رأی گیری روز شنبه در مورد مبارزه خونین قدرت سوریه می تواند تبعات مهمی برای آینده سوریه داشته باشد. ولی ممکن است نشانی از بروز مشکل برای دیپلماسی بین المللی در مورد ایران باشد.
روسیه و چین با وتوی قطعنامه ضعیف شده ای که به نگرانی های آنها با حذف متن صریح تقاضای سازمان ملل برای تسلیم قدرت از جانب بشار اسد پاسخ داده بود، باعث عکس العمل خششمگینانه آمریکا (همچنین فرانسه، انگلیس و کشورهای عضو اتحادیه عرب) شدند. روسیه اعتراض کرد که قطعنامه "متوازن" نیست چونکه به اندازه کافی از گروههای اپوزیسیون نخواسته که به حملات خود علیه رژیم پایان دهند. مبارزه قدرت در سوریه در هفته های اخیر به موازات استقرار نیروهای مسلح سوریه برای سرکوب چالش علیه اقتدارش بطور فزاینده ای شکل جنگ داخلی به خود گرفته و در نتیجه باعث پاسخ های نظامی گرایانه ای شده است. ولی شکست جامعه بین الملل برای توافق بر سر مفاد یک پاسخ سیاسی نشانگر احتمال یک تسویه حساب طولانی و خونین طرفین در سوریه است.
وتوی مزبور باعث شده کشورهای غربی و عربی به دنبال یافتن راههای کمک به مخالفین خارج از چارچوب سازمان ملل باشند. خانم کلینتون وزیر خارجه از "دوستان یک سوریه دمکراتیک" خواست که برای حمایت از اپوزیسیون تلاشهایشان را هماهنگ کنند. ولی هیچ تمایلی در پایتخت های غربی برای تکرار حتی یک عملیات محدود هوایی ناتو مانند حمایت از شورشیان لیبیایی وجود نداشته و خانم کلینتون محتاط بود که خواهان تشویق یک اپوزیسیون مسالمت جو باشد، اگرچه او اظهار داشت که دست به سلاح بردن مخالفین در پاسخ به سرکوب رژیم را درک می کند.
گزینه نظامی توسط اپوزیسیون به سرعت امید به یک راه حل مبتنی بر مذاکره برای انتقال به دمکراسی را به حاشیه رانده است. در بحبوحه تشدید مخاصمه در سوریه انتظار می رود برخی بازیگران منطقه ای در جستجوی راه حلی برای تقویت ظرفیت جنگندگی اپوزیسیونی که در برابر توان نظامی رژیم کاملاٌ ضعیف بوده، باشند. در پاسخ به شایعات مبنی بر اینکه قطر تسلیح مخفیانه مخالفین را آغاز کرده، وزیر خارجه آن کشور به الجزیره گفت: "موضع قطر و اتحادیه عرب ارسال تسلیحات نیست. تعهد ما، تعهد شفاف ما توقف کشتار در سوریه ، قراردادن مخالفین و رژیم بر سر یک میز، و آغاز یک گفتگوی جدی برای خارج کردن سوریه از این هرج و مرج است." ولی در مورد شکست چنین سرانجامی، لازم به یادآوری است که این امارت کوچک و ثروتمند نقش پیشرویی در بسیج اتحادیه عرب برای اتخاذ موضع قویتری بازی کرده است. در مورد لیبی هم از قطعنامه سازمان ملل که عملیات هوایی ناتو را تأیید کرد، فراتر رفت. نیروی هوایی قطر به عملیات مزبور پیوست و بر اساس گزارشاتی برای شورشیان سلاح ارسال کرد و نهایتاٌ با اعزام نیروی ویژه به حمله شورشیان به طرابلس کمک کرد.
ولی قوت نیروهای امنیتی رژیم و پایه های فرقه ای مشروعیت آن- که بیشتر بر ترس اقلیت های علوی، مسیحی و کرد از حاکمیت اپوزیسیون غالباٌ سنی اتکا دارد تا علاقه به اسد- گویای این است که ممکن است به راحتی قذافی سقوط نکند.
اسد و حامیانش از وتوی روسیه و چین اظهار رضایت کردند، و در حرکتی که به نظر برای اثبات نظر منتقدینش بود، رژیم در روز یک شنبه به حمله وحشیانه بوسیله توپخانه به مرکز قدرت اپوزیسیون در حمس ادامه داد. فعالان می گویند که در این شهر صدها نفر طی روزهای اخیر کشته شده اند.
ولی روسیه که هنوز به سوریه تسلیحات می دهد، به نظربا سفرلاورف وزیر خارجه به سوریه در معیت مدودف رئیس جمهور و رئیس سازمان اطلاعات روسیه، در حال پیگیری تحرکات دیپلماتیک خود است. وزارت خارجه روسیه می گوید در سفر سه شنبه به دمشق برای گفتگو با اسد، آنها بر "اصلاحات فوری" برای "ایجاد ثبات در وضعیت" تأکید خواهند کرد.
ولی چه چیزی روسیه از اسد می خواهد، و اینکه آیا رژیم مایل به تفاهمی با اپوزیسیون است، هنوز روشن نیست. لاورف هفته پیش به تلویزیون استرالیا گفت "ما هرگز نگفتیم که در قدرت ماندن اسد راه حل بحران است." ولی با توجه به استفاده از حق وتو و تداوم ارسال تسلیحات، مسکو بیشتر از هر بازیگر خارجی در برابر اسد اهرم فشار دراختیار دارد.
با جدایی از قدرت های خارجی و ریسک زیاد مورد نکوهش قرار گرفتن در استفاده از حق وتو، روسیه و چین ممکن است پیام هایی از تمایل جدید در به چالش کشیدن نفوذ غرب در ترسیم آینده خاورمیانه ارسال می کنند. انگیزه های آنها شامل دغدغه های اقتصادی و سیاسی داخلی و محاسبات ژئواستراتژیک است که منافع خود را در محدود کردن مداخلات خارجی در منطقه می بینند. "تنظیم مجدد" رابطه با روسیه توسط واشنگتن تفاهم استراتژیک با مسکو را به ارمغان نیاورده است، در حالیکه سیاست آسیایی آن عملاٌ مبتنی بر رقابت با چین سامان یافته است. هر دو کشور مکن است در به چالش کشیدن آمریکا و متحدینش در خاورمیانه در حال تهاجمی تر شدن باشند.
و تمایل روسیه و چین در جدایی از همتایان خود در بین اعضاء دائمی شورای امنیت در خصوص اعمال حق وتو در مسئله سوریه نیز ابهاماتی در مورد تلاشهای دولت اوباما در منزوی کردن و فشار بر ایران به خاطر برنامه هسته ای آن ایجاد کرده است.
روسیه و چین برای مدت طولانی تصریح کرده اند که برداشت آنها از موضوع ایران کاملاٌ با برداشت قدرت های غربی متفاوت است. در عین اینکه معتقدند ایران ملزم به رعایت تعهداتش نسبت به معاهده منع گسترس بوده، آنها باور ندادند که ایران در حال تولید سلاح هسته ای است و یا آن برنامه تهدیدی برای امنیت بین المللی است. آنها همچنین خواستار تأکید بیشتری بر گفتگو باایران برای حل و فصل موضوع و پرداختن به ریشه های رقابت استراتژیک آنها بوده اند.
دولت اوباما تلاشهای سختی برای جلب حمایت روسیه و چین برای مجموعه محدودی از تحریم های شورای امنیت انجام داده است.هر دو کشور صریحاٌ عدم تبعیت از اقدامات یکجانبه آمریکا و متحدین اروپاپی اش علیه بخش انرژی ایران را اعلام کرده اند.
رأی در موضوع سوریه نشان داد که چه مقدار غیر محتمل است که شورای امنیت تشدید هرگونه اقدامی علیه ایران را تأیید کند، چه رسد به تصویب مجوز قانونی برای اقدام نظامی ای که آقای اوباما می گوید از گزینه ها حذف نشده است.
روسیه و چین بخشی از ساختاری هستند که از طریق آن قدرت های غربی با ایران مذاکره می کنند، یعنی اعضاء دائم شورای امنیت به اضافه آلمان (۵+۱).
رأی گیری شورای امنیت در مورد سوریه اطمینان مجددی برای ایران بود که تفاوت های استراتژیک مهمی بین قدرت های غربی و مسکو و پکن وجود دارد. همچنین ممکن است حاکی از تلاشهای فعال تر روسیه برای عرضه فرمول مصالحه خود با ایران باشد، که تا این لحظه قدرت های غربی از آن استقبالی نکرده اند.
اگر موضع روسیه در زمینه سوریه چندان حامی منطقه ای نداشته باشد- بویژه تأکید بر دیالوگ به جای تحریم و تهدید نظامی- موضع آنها در قبال ایران احتمالاٌ با موضع کشورهایی همچون ترکیه و قطر که تمایل بیشتری در رویارویی با رژیم اسد دارند، نزدیک تر است.
مقامات قطری در کنفرانس امنیتی مونیخ در آخر هفته گذشته حرف های ناظر بر اقدام نظامی و حتی تشدید تحریم ها را رد کردند، در عوض تقویت مذاکرات را تشویق کردند. وزیر خارجه ترکیه موضع مشابهی را اتخاذ کرد و ضمن انتقاد ازپکن و مسکو برای وتوی قطعنامه سوریه ، آن را انعکاسی از تخاصم جنگ سردی علیه غرب نامید. شاید، ولی چونکه جنگ سرد به معنای خاص کلمه مدتی است خاتمه یافته است، تحولات اخیر ممکن است گویای دوران جدیدی از رقابت ژئواستراتژیک حاوی تبعات مهمی برای خاورمیانه باشد.
منبع: تایم
* تونی کاران سردبیر ارشد تایم می باشد که از سال ۱۹۹۷ مخاصمات بین المللی در خاورمیانه، آسیا و بالکان را پوشش داده است.
نظرات وارده دریادداشت ها لزوما دیدگاه جرس نیست.
0 comments:
ارسال یک نظر