جاوید قربان اوغلى، مدیر کل سابق آفریقاى وزارت خارجه، معتقد است که وسعت سرزمینى لیبى این امکان را براى قذافى ایجاد کرده که با توسل به جنگ تمام عیار مانع از پیروزى مخالفانش شود. به گفته‌ی او، این عامل در کنار نفتی بودن لیبی و تردید کشورهای اروپایی به این خاطر برای موضع‌گیری علیه او، موجب جنگ داخلى تمام عیار در لیبى شده است.
وی قطعنامه شوراى امنیت و اعمال منطقه پرواز ممنوع را اقدامى در جهت حمایت از مردم لیبى ارزیابى مى‌کند و با این حال معتقد است قذافى با این اقدام از قدرت کناره نخواهد گرفت و به دلایل مختلف، جنگ داخلى تمام عیار توسعه پیدا خواهد کرد. گفت‌وگوی این کارشناس سیاست خارجی با دیپلماسى ایرانى را بخوانید:
آقاى جاوید، با گذشت چند هفته از تداوم درگیرى‌ها در لیبى وضعیت کنونى در لیبى را چگونه ارزیابى مى‌کنید؟
وضعیت کنونى ناشی از ناتوانى و تردیدهاى جهان و بخصوص غربی‌ها در حمایت از مردم بى دفاع لیبى است. وضعیت خاص لیبى و تصمیم قذافی در رویارویی با قیام مردم منجر به این شد که به دلیل برخورداری قذافی از تسلیحات، درگیری‌های داخلی تا حدى به نفع نیروهاى حامى قذافى پیش رود. کشورهاى غربى در لیبى منافعى دارند و این مسئله تصمیم گیرى و اقدام در جلوگیری از کشتار مردم را عملا دچار مشکل کرده بود.
وضعیت لیبى در مقایسه با مصر و تونس متفاوت است. لیبى کشور نفتى است و روزانه یک میلیون و هفتصد هزار بشکه نفت به دنیا تزریق مى‌کند. کشورهاى اروپایى و در راس آنها ایتالیا، از پروژه‌هاى کلان خود در لیبى منتفع هستند و به راحتى نمى‌توانند در مورد آن تصمیم گیرى کنند.
علاوه بر این، شخصیت غیرقابل پیش بینى قذافى و شرایط خاص جغرافیایی لیبى نیز مطرح است. قذافى آدمى نیست که به راحتى تسلیم شود. بنابراین باید در این درگیری‌ها یک طرف پیروز شود. در کنار این موارد، وسعت سرزمینى لیبى این امکان را براى قذافى ایجاد کرده که با توسل به جنگ تمام عیار مانع از پیروزى مخالفانش شود. بنابراین در حال حاضر مجموعه این دوعامل موجب جنگ داخلى تمام عیار در لیبى شده است.
معمر قذافى در روزهاى گذشته گفته که در صورت دخالت غربى‌ها در این کشور با القاعده متحد خواهد شد؟ چنین اتفاقى تا چه حد محتمل است؟
اگر منظور قذافى از این سخن این است که با القاعده در درون لیبى متحد شود، به نظر من چنین اتفاقى محتمل نیست. چرا که سازمان‌هاى بنیادگراى مذهبى نظیر القاعده با حکومتى که وجهه مذهبى خوبى ندارد و در داخل کشور خود در حال قتل عام مسلمانان است متحد نمى‌شوند. از نظر من این حرف بیشتر یک تهدید است.
باید به این نکته توجه داشت که یکى از قدرتمند ترین تشکیلات اخوانى‌هاى نزدیک به تفکر سلفى در لیبى و در شرق لیبى است. در واقع در بنغازى که مهمترین شهر مخالفین قذافى است، بازمانده‌هاى اخوانى‌هاى تندرو مذهبى هستند که علیه قذافى دست به اعتراض زده اند. دیدگاه‌هاى القاعده با این گروه‌ها نزدیکى بیشترى دارد تا با قذافی.
اما اگر منظور قذافى این باشد که او با هم پیمانى با القاعده در تمام جهان به منافع غرب ضربه بزند، این ممکن است. در این مسئله نه القاعده و نه قذافى محذورات اخلاقى براى خود قائل نیستند و ممکن است که این دو براى منافع غرب و آمریکا در کشورهاى دیگر مشکل ایجاد کنند.
وضعیت آینده در لیبى را چگونه ارزیابى مى‌کنید؟
روند یک هفته گذشته نشان مى‌دهد که اوضاع به نفع نیروهاى طرفدار قذافى پیش مى‌رود. در شهرهایى چون البریقه، الزاویه، الزواره و یا شهر نفتى راس لانوف معمر قذافى توانسته است با سازماندهى نیروهاى خود، با برترى هوایى و دریایى، با قدرت آتش بسیار زیاد خود و در نهایت با به کارگیرى مزدوران آفریقایى پیشرفت‌هایى را داشته باشد.
این که آیا مى‌تواند این روند را حفظ کند یا نه پیش بینى بسیار سخت است. چرا که بنغازى فاصله زیادى از پایتخت دارد و مسقط الراس نیروهاى مخالف محسوب مى‌شود و به این دلیل نیروهاى مخالف قذافى همه امکانات را برای دفاع از بنغازى و مقاومت گسترده برای حفاظت از این شهر را بسیج خواهند کرد. در بعضى جاها نیز علیرغم پیشرفت‌هاى قذافى، شهرها دست به دست گشته اند که نمایانگر مقاومت شدید مخالفین است.
با این وجود مى‌توان گفت به دلیل برترى هوایى، استفاده از آتش توپخانه، بى ملاحظه بودن رژیم در کشتار انسانها و بمباران شهرها و استفاده ارتش مزدور، قذافى دست بالا را دارد و اگر همین روند ادامه داشته باشد عرصه برنیروهاى معارض قذافى تنگ تر خواهد شد.
قطعنامه چهارشنبه گذشته شوراى امنیت در مورد ممنوعیت پرواز بر آسمان لیبى را چگونه ارزیابى مى‌کنید؟
یکى از وظایف شوراى امنیت، مداخله بشر دوستانه در جاهایى است که با یک فاجعه انسانى روبرو است. به نظر می رسد در حال حاضر در لیبى فاجعه انسانى در حال وقوع است. حجم وسیع بمباران‌هاى شهرى و استفاده از هواپیما براى بمباران مناطق مسکونى و جمعیت‌هاى انسانى و تاسیسات اقتصادى و پناهندگان به کشورهاى همجوار نظیر مصر و تونس، از مسائلى است که از مصادیق جنایت علیه بشریت محسوب مى‌شوند. این به این معنا نیست که شوراى امنیت و کشورهاى غربى باید به این کشور لشگرکشى کنند بلکه سازمان ملل و این کشورها باید تمام تدابیر لازم براى توقف خشونت‌ها و جلوگیرى از وقوع و تداوم فاجعه انسانى و جنایت علیه بشریت را انجام دهند.
هر چند اقدامات سازمان ملل و کشورهاى موثر شوراى امنیت تاکنون ناکافى و با تردید و تاخیر فراوان بوده است ، با این وجود قطعنامه آخر شوراى امنیت مى‌تواند گامى‌جدى از سوى جامعه جهانى براى جلوگیرى از ادامه جنایت علیه بشریت در لیبى محسوب شود.
در این قطعنامه به اعمال منطقه پرواز ممنوع اشاره شده است. آیا این اقدام سابقه داشته است؟
شوراى امنیت در چارچوب وظایف قانونى خود به اعمال منطقه ممنوعه پرواز اقدام کرده است. این کارى است که در عراق زمان صدام بعد از سال ۱۹۹۱ در منطقه کردستان نیز رخ داد. این قطعنامه حداقل کارى بود که شوراى امنیت مى‌توانست انجام دهد.
اجراى منطقه پرواز ممنوع به چه شکل ممکن خواهد بود؟
امریکایی‌ها و غربی‌ها و به طور مشخص ناتو توانایی این را دارند که با استفاده از پایگاههاى خود ممنوعیت پرواز بر فراز لیبی را اجرا کنند. ایتالیا به لیبى بسیار نزدیک است. اجراى این مصوبه از طریق پایگاه ناتو در ایتالیا امکان پذیر است. علاوه بر این استفاده از ناوگانهای موجود در مدیترانه و ناوهاى هواپیمابر غربى که به صورت مرتب در منطقه گشت زنى کنند مى‌توانند این مصوبه را اجرا کنند و در صورت هرگونه تخلف و پرواز هواپیماهای نظامی، آن را هدف قرار دهند.
با توجه به این که رژیم قذافی از هلی کوپترها و هواپیماهای جنگی برای سرکوب مردم استفاده می‌کند، این اقدام می‌تواند تا حدی میزان تلفات را کاهش دهد. با اجراى این قطعنامه برترى هوایى قذافى نسبت به مخالفین از بین خواهد رفت. علاوه بر این نوعى از امیدوارى را براى نیروهاى مردمى‌ایجاد مى‌کند که بتوانند بر نیروهاى قذافى پیروز شوند.
آیا این اقدام موجب برکنارى قذافى خواهد شد؟
به نظر من قذافى به این اقدامات کنار نخواهد رفت. او چنانکه خود گفته تا آخرین نفس مقاومت خواهد کرد. مگر این که شاهد خیزش همه جانبه مردمى‌باشیم. در شهرهایى تحت تسلط دولت است به واسطه قساوت‌هایى که قذافی و نیروهای تحت امرش انجام داده اند و تمردهاى ارتش را با اعدامهای سرکوب کرده اند تا مانع از گسترش قیام مردمى‌به سراسر کشور شوند .
بنابر این به نظر مى‌رسد جنگ داخلى تمام عیار توسعه پیدا خواهد کرد. باید دید که کشورهاى غربى تا چه حد براى اجراى قطعنامه اخیر شوراى امنیت مصمم هستند و این مسئله تا چه حد به کاهش خشونت‌ها کمک خواهدکرد.
0 comments:
ارسال یک نظر