نقش قراردادهای تسلیحاتی در شکل دهی خاورمیانه

کریستین چیک – کریسچن ساینس مانیتور

 

دولت های حاشیه خلیج فارس به خرید تسلیحات از ایالات متحده برای مقابله با تهدید فزاینده ایران و دیگر خطرات منطقه ای می افزایند. این قراردادهای تسلیحاتی نشان می دهد که ایالات متحده اکنون تا چه حد به متحدین خود در خلیج فارس به چشم حلقه اصلی کنترل ایران می نگرد.

 

معاملات بزرگ در شرف انجام کدام اند؟

 

طبق گزارش دیوان محاسبات دولت ایالات متحده، این کشور از سال 2005 تا 2009 بالغ بر 37 میلیارد دلار اسلحه به کشورهای حاشیه خلیج فارس، شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، قطر و کویت فروخته است.

 

قرارداد اخیر میان عربستان سعودی و آمریکا، که انتظار می رود به زودی توسط کنگره مهر تایید دریافت کند، ارزشی 60 میلیارد دلاری دارد.

 

این قرارداد شامل تحویل 84 جنگنده اف-15 جدید، و به روز کردن 70 فروند دیگر از همین نوع، و همچنین تحویل سه گونه هلیکوپتر است: 72 فروند بلک هاوک، 70 فروند آپاچی، و 36 فروند لیتل برد.

 

به علاوه، مقام های رسمی آمریکا در حال مذاکره بر سر بسته قراردادی 30 میلیارد دلاری برای افزایش توان نیروی دریایی عربستان سعودی هستند.

 

همچنین انتظار می رود که تا سال آینده آمریکا با فروش سیستم دفاع موشکی "میدان عملیاتی با ارتفاع بالا"[1] به امارات متحده عربی موافقت کند.

 

روسیه نیز از تامین کنندگان بزرگ اسلحه خاورمیانه بوده است. در سال 2007 مسکو با تحویل موشک های کروز ضدکشتی پی-800 به سوریه موافقت کرد. اسراییل مصرانه و با این استدلال که این موشک ها ممکن است به دست گروه شبه نظامی حزب الله بیفتد مخالفت کرد.

 

در ماه سپتامبر روسیه اعلام کرد که این معامله انجام خواهد شد. گرچه قرارداد 800 میلیون دلاری با ایران، برای فروش سیستم دفاع ضد موشکی اس-300، با اعلام اینکه این کار نقض قطعنامه های تحریمی سازمان ملل علیه ایران است از طرف روسیه منتفی اعلام شد. در دهه گذشته ایران بیش از 5 میلیارد دلار اسلحه از روسیه خریداری کرده است.

 

چگونه فروش اسلحه تامین کننده منافع آمریکا است؟

 

بسیاری بر این باورند که قراداد آمریکا با عربستان سعودی بابت نگرانی از قدرت رو به افزایش ایران و تردید ها پیرامون گسترش سلاح های هسته ای از سوی این کشور است. ایالات متحده به شکل فزاینده ای نگران ایران است، و کشورهای حاشیه خلیج فارس-خصوصا عربستان سعودی- را به چشم شرکای اصلی برای تحدید قدرت جمهوری اسلامی می نگرد.

 

توماس لیپمن، پژوهشگر مطالعات خاورمیانه در شورای روابط خارجی در واشنگتن می گوید، قرارداد سعودی و ایالات متحده به ایرانی ها یادآوری می کند که "اگر بخواهند به سمت ساخت اتم پیش بروند جواب آنها تقویت هرچه بیشتر رقبا و دشمنان منطقه ای است که موقعیت آنها را من حیث المجموع تضعیف خواهد کرد."

 

این قرارداد همچنین می تواند سعودی ها را از جستجوی بمب اتم منصرف کند.

 

آقای لیپمن می افزاید "قسمتی از کار دولت آقای اوباما این است که سعودی ها را متقاعد کند که ما می توانیم بدون مجهز کردن به سلاح هسته ای عهده دار تامین امنیت آنها شویم."

 

این قرارداد همچنین می تواند با ایجاد حداقل 75هزار شغل در بویینگ و یونایتد تکنولوجیز به روند رو به رشد اشتغال زایی در آمریکا کمک کند.

 

چه چیز نصیب دولت های عرب خواهد شد؟

 

قراردادهای اخیر علاوه بر افزایش ظرفیت های نظامی دولت های حاشیه خلیج فارس، روابط امنیتی ایالات متحده با این ملت ها را در قالب یک بلوک منطقه ای که با نام شورای همکاری خلیج[2](GCC) شناخته شده است مستحکم خواهد کرد.

 

تئودور کراسیک، مدیر پژوهش و توسعه در موسسه پژوهش نظامی خلیج و خاور نزدیک[3] در دوبی می گوید: "من فکر می کنم پیام ایالات متحده مبنی بر ضمانت ایجاد سپر دفاعی برای کشورهای GCC هم اکنون نیز به خارج رسیده است، امنیت آنها به هر شکل ممکن تضمین شده است."

 

آنتونی کردزمن از مرکز مطالعات بیت الملل و استراتژیک در واشنگتن تصریح می کند، که فروش تسلیحات پیشرفته به عربستان سعودی به این معنی است که نقش حمایتی آمریکا-برای نگهداری و آموزش- حداقل برای یک دهه باقی است، و این دو کشور را متعهد به روابطی وابسته و دوجانبه خواهد کرد.

 

اما دکتر کراسیک در باب تمرکز صرف بر ایران هشدار می دهد. "دولت های حاشیه خلیج فارس صرفا در پی ارزیابی نیازهای امنیت ملی خود هستند و به دنبال طرحی که این نیازها را در مقابل طیف تهدیدات برآورده کند."

 

وی می افزاید: "تمام کشورهای GCC با شماری از تهدیدهای دولتی و غیر دولتی رو به رو هستند. آنها می توانند پس از دفع تهدید دولتی ایران با تهدیدهای غیر دولتی، نظیر شورشیان حوتی در شمال یمن، یا القاعده یا شقوق فرعی تر از تروریسم که قابلیت توسعه دارند روبه رو شوند. همچنین برای نمونه کنترل مرزها که نیاز به حفاظت از هوا، زمین و دریا در اطراف کشوری خاص دارد، خود، مسئله ای است."

 

برای مثال هلی کوپترهای سفارش سعودی برای مقابله با شورشیان حوتی که در مرز یمن با نیروهای سعودی درگیر شدند کاریرد دارند. به گفته کراسیک: "کاری که انجام می دهند به غایت منطقی است. آنها الله بختکی پول خرج نمی کنند. به شکل جدی به این کار اندیشیده اند."

 

کشورهای حاشیه خلیج در گذشته تا چه حد از این اسلحه ها استفاده کرده اند؟

 

عربستان سعودی هم اکنون نیز از سیستم دفاع ضد موشکی پاتریوت و جنگنده های اف-15 استفاده می کند. دکتر کردزمن معتقد است که گرچه سعودی ها مشکلاتی در استفاده از این سیستم ها دارند اما در گذشته به خوبی از آنها استفاده کرده اند، "همه مشکلاتی دارند، حتی ایالات متحده."

 

کراسیک استفاده سعودی از تجهیزات را "بسیار خوب" توصیف می کند گرچه بر این باور است که سوالاتی درباره نیروی انسانی و دوام مطرح است.

 

آیا خرید اسلحه تغییری اساسی کرده است؟

 

گرچه قراردادهای اخیر تسلیحاتی در خلیج فارس ممکن است توسعه ای بزرگ برای بازار اسلحه تلقی شود، اما تحلیلگران معتقدند، از آنجا که ملت های مختلف، مقتضی شرایط متغیر تهدیدهای پیش رو در زمان های متفاوت ارتقای تسلیحات خود را آغاز می کنند، نتیجتا بازار اسلحه دوره ای یا سینوسی است.

 

کردزمن می گوید اگر چه کشورهای خلیج فارس به عنوان کشورهای بزرگ وارد کننده اسلحه ظهور کرده اند، چرا که هیچ تولید داخلی ندارند، اما بازار اسلحه شاهد تغییری بزرگ نیست. در همین زمان قدرت های اروپایی بودجه نظامی شان را کاهش داده و بازار را تحت تاثیر قرارداده اند.

 

کراسیک می گوید خریدهای اخیر دولت های خلیج فارس قسمتی از یک استراتژی بلند مدت است. حتی پس از این که این خریدها به مرحله نهایی رسید هنوز زمان درازی باقی است تا آموزش و به کار گیری برخی سیستم های تسلیحاتی کامل شود. "اینگونه نیست که اسلحه را بخرید و همان موقع تحویل بگیرید."

مترجم: آیدین تمایل 

منبع: کریسچن ساینس مانیتور

[1] Theater High Altitude
Area Defense

[2] Gulf Cooperation Council (GCC)

[3] Institute for Near East and Gulf Military
Analysis