سالگرد فتوای تاریخی آیت عظام منتظری و صانعی

هشتم شهریور ماه امسال، مصادف است با اولین سالگرد انتشار فتوای تاریخی مرحوم آیت الله منتظری پیرامون "نقش رضایت مردم در مشروعیت حکومت" و تاکید وی بر این نکته که "مشروعیت ولایت و حاکمیت غیرمعصومین با انتخاب صحیح و آزاد مردم محقق می‌شود و بدون آن، نه مشروعیت دارد نه مقبولیت".

پدر معنوی جنبش سبز، در اوج اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری، در پاسخ به استفتائی مبنی بر اینکه "چون وقایع اخیر منشاء بحث‌های تازه‌ای در مورد مبانی نظریۀ حکومتی اسلام شده است، لازم به نظر می رسد که مردم از نظر مراجع دینی آگاه شوند"، خاطرنشان ساخته بود "مشروعیت ولایت و حاکمیت غیرمعصومین با انتخاب صحیح و آزاد مردم محقق می شود و بدون آن، نه مشروعیت دارد ونه مقبولیت".

گفتنی است در این استفتاء، سئوال اصلی در بارۀ "میزان نقش رضایت اکثریت در جواز برای تصرف در حکومت" طرح شده و آمده بود: "اگردر زمان یکی از امامان معصوم گذشته، که بدون شک از جانب خدا واجد ولایت بر روی زمین بوده‌اند، شرایطی پیش می‌آمد که معصوم به لحاظ قوای قهریه و نظامی امکان تصرف در حکومت را به رغم رضایت اکثریت داشت، بر اساس شناخت ما از سیره و روش آن بزرگواران، آیا ایشان با تکیه بر قوای ذکرشده خود را مجاز به تصرف معرفی می‌کردند؟ به عبارت دیگر، اگر کسی بتواند بر خلاف میل مردم، با توسل به زور قدرت را در دست گیرد، چه خواهد شد؟"

آیت الله منتظری درفتوای خود تصریح نموده بود "هیچگاه اسلام نمی خواهد حاکمیت بر مردم، هرچند حاکمیت به حق و معصومانه باشد، با زور و اکراه باشد".

ایشان همچنین مثال آورده بود که حتی پیامبر اسلام با این که از طرف خداوند دارای ولایت بود، با اینهمه در امور اجتماعی از مردم بیعت می گرفت و سپس عمل می کرد و نقل کرد که پیامبر به حضرت علی گفته بود: "اگر مردم از تو روی گرداندند، آنها را به حال خودشان رها کن".

آیت الله منتظری در پایان فتوای تاریخی خود متذکر شده بود "در تاریخ ثبت نشده است که حضرت امیر و نیز سایر امامان برای گرفتن قدرت و حاکمیت- که حق الهی آنان بود- متوسل به زور و سلاح شده باشند".

گفتنی است پرسش کنندگان از آن مرجع تقلید بلندپایه، همزمان سوال فوق را از آیت الله  یوسف صانعی، یکی دیگر از مراجع حامی جنبش سبز نیز مورد پرسش قرار داده بودند، که وی نیز تصریح نموده بود:

"امامان و پیشوایان شیعه، هرگز به چنین امری دست نمی زدند و این نكته از فرمایشات امیرالمؤمنین علی علیه السلام كاملا روشن و واضح می شود".

لازم به ذکر است مرحوم آیت الله منتظری، بلافاصله بعد از فتوای فوق، با انتشار پیامی جداگانه خطاب به مراجع تقلید، علمای اسلام و حوزه‌هاى علمیه، رفتارهای اخیر حاکمیت را "بدعت" خواند و از ستم‌هایی که بر شهروندان می‌رود، ابراز "شرمندگی" نمود. ایشان همچنین از روحانیون و مراجع خواست "در مقابل ظلم‌ها، حق‌کشی‌ها و بدعت‌ها سکوت نکرده و یک بار برای همیشه، سیاست‌های غلط حاکمیت را اصلاح کنند."

مرحوم منتظری در ادامه پیام خود، اعتراضات مردم به نتیجه انتخابات را "حق شرعی و قانونی" آنان دانسته و از اینکه "حاكمیت به جاى این كه به نداى‏ ‏حق طلبانه مردم پاسخ مثبت و معقول دهد و درصدد تأمین حقوق تضییع‏ ‏شده آنان برآید، جمعیت چند میلیونى را آشوبگر و اغتشاشگر و عوامل‏ ‏بیگانه نامیده و به بدترین وضع و با خشونت كامل مردان و زنان بى دفاع را‏ ‏مورد ضرب و شتم و سركوب قرار داد و عده زیادى را بازداشت و گروهى‏ ‏را در خیابانها و عده اى را در زندان هاى مخوف به شهادت رساند"، ابراز تاسف کرده بود.