تحلیلگر بنیاد هادسون: برنامه هسته ای ایران راه حل نظامی ندارد

محمد منظرپور

بی‌بی‌سی واشنگتن

آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار است تازه ترین گزارش اش را درباره برنامه هسته ای ایران روز چهارشنبه این هفته منتشر کند. بر اساس اطلاعاتی که تا این لحظه به رسانه ها درز کرده است، در این گزارش آژانس با ذکر برخی شواهد، به طور صریح تری ایران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای متهم شده است.

با انتشار این گزارشها، طی روزهای اخیر گمانه زنی ها پیرامون احتمال حمله هوایی به تاسیسات هسته ای ایران توسط اسرائیل یا ایالات متحده آمریکا شدت یافته است.

در رابطه با صحت و سقم این شایعات، گفتگویی داشتم با ریچارد وایتز، مدیر مرکز تحلیل سیاسی-نظامی بنیاد هادسون در واشنگتن که متن آن در ذیل می آید:

آیا گزارش جدید آژانس درباره برنامه هسته ای ایران معادلات نظامی منطقه را تغییر داده، احتمال برخورد نظامی با ایران افزایش می دهد؟

ریچارد وایتز: از دیدگاه سنتی جواب سوال مثبت است. چرا که اسرائیل این سابقه را دارد که از دستیابی کشورها به سلاح اتمی پیشگیری کند. اما قبلا وقتی اسرائیل حمله می کرد که کشور مقابل در مراحل اولیه برنامه اتمی بود. عراق تنها یک راکتور اتمی داشت ولی برنامه پیشرفته ای نداشت. سوریه تازه می خواست راکتور بسازد. اسرائیل برای حمله تنها یک هدف واحد داشت. اگر در ایران هم فقط یک هدف هسته ای داشتیم این کار را با یک حمله هوایی ساده یا موشکی انجام می دادیم. مشکل اسرائیل یا همین طور آمریکا در صورت اقدام نظامی این است که برنامه اتمی ایران آن قدر گسترده و توسعه یافته است که اهداف زیادی برای حمله وجود دارد و ممکن است حتی بعضی از اهداف را نشناسیم. بنابراین با یک حمله موشکی یا عملیات طولانی هوایی نمی توانیم از تضعیف برنامه اطمینان حاصل کنیم.

در جنگ با عراق در سال ۱۹۹۱ فکر می کردیم اهداف زیادی را زدیم ولی وقتی وارد کشور شدیم دیدیم خیلی ها را نزده ایم. فکر می کنم اسرائیلی ها از جنبه تبلیغاتی می خواهند پیام حمله دهند ولی فکر نمی کنم آنها یا کس دیگری بتواند یک عملیات محدود و تخریبی در ایران انجام دهد.

یک گزینه وجود دارد. تکرار عملیات ائتلاف در عراق در سال ۲۰۰۳. یعنی به ایران حمله و آن را اشغال کنیم و سپس دنبال مواد هسته ای آن بگردیم. این یک چالش بزرگ است و شکست نظامی ایران بسیار سخت تر از عراق است. این کار این خطر را دارد که حس مثبت مخالفان حکومت ایران به آمریکا را به ضدیت تبدیل کنیم.

بنابراین فکر نمی کنم گزینه تهاجم نظامی امکان داشته باشد. راه دیگر این است که سیستم های دفاع موشکی در خلیج فارس رازیاد کنیم و به کشورهای منطقه تسلیحات بیشتر بفروشیم. این بعد دوم معادله نظامی است.

به نفع ایران است که به عربستان و دیگر کشورهای خلیج فارس اطلاع دهد که از توانایی تولید سلاح اتمی در کوتاه مدت برخوردار است. با توجه به اطلاعات فاش شده در ویکی لیکس، آن وقت خیال آنها راحت می شود که دیگر نمی توانند سر مار را قطع کنند و این برای ایران در مذاکرات آتی درباره عراق و بحرین ارزش دارد.

آن طور که درز شده، در گزارش آژانس ایران به تلاش خود برای توسعه قابلیتهای نظامی در برنامه هسته ای اش ادامه داده، آیا از شواهد ارائه شده در این گزارش می شود نیت ایران از این توسعه را هم استنباط کرد؟

ریچادر وایتز: مشکلی که ما در ایران سراغ داریم که من مطمئنم بسیاری از بینندگان شما به خوبی از آن آگاه اند، وجود یک یک نظام سیاسی بسیار پیچیده با مراکز قدرت متنوع و بعضا ً پررقیب است.

رقابتی که الان ما در رابطه با نقش ریاست جمهوری شاهدش هستیم. گروه های احتمالا در ایران هستند که خواستار برخورداری از تسلیحات هسته ای اند، برای دلایلی که ما براحتی می توانیم تصور کنیم، از دفاع کشورشان در مقابل یک حمله احتمالی آمریکا گرفته تا بهرمندی از توان مداخله نظامی یا اقدام تروریستی، بدون نگرانی از واکنش آمریکا و غیره.

از سوی دیگر من مطمئنم افراد ذی نفوذی هم در ایران هستند که با سلاح های هسته ای مخالف اند. برخورداری از این سلاح ها ممکن است با برداشت برخی از قرآن در تضاد باشد، و می تواند ناقض موضع اعلام شده و دیرپای ایران هم باشد.

گروه بزرگ سومی از مردم ایران هم هستند که ممکن است هر روز نظرشان از مخالف به موافق یا بالعکس عوض شود. در نتیجه آن کاری که ایران بهش اهتمام داشته و تا اندازه ای هم منطقی است ، توسعه ظرفیت تولید یک سلاح هسته ای بوده ، اما تا جایی که ما می دانیم، هنوز اراده نکرده که گام نهایی را در این فرایند بردارد، و تازه تولید یک سلاح هسته ای هم الزاما ً گام آخر نخواهد بود، آنها احتمالا مجبورا ً آنرا آزمایش کنند، و اگر بخواهند آزمایش کنند، باید حداقل بیش از یک بمب آماده داشته باشند، و غیره.

در نتیجه من تصور می کنم اعتقاد عمومی این است که ایران تا مرز تولید سلاح هسته ای پیش خواهد رفت، به این ظرفیت برسد، اما الزاما ً به مرحله آزمایش نرسد و این احتمالا ً بر اساس شواهد غیر رسمی، همان کاری است که اسرائیل کرده. این استراتژی منطقی است که در اساس بسیاری از مطالبات داخلی را تامین می کند و دست آوردهای زیادی هم در عرصه سیاست خارجی دارد.